Segal, J. (Joes)

Een pleidooi voor universalisme

De afgelopen jaren is er een duidelijke tendens te bespeuren binnen het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis om het onderwijs nauwer te laten aansluiten bij het onderzoek van de docent. Hiermee slaat men twee vliegen in één klap: de student krijgt een kijkje in de keuken van de onderzoekspraktijk en de docent hoeft minder voor te bereiden, omdat hij goed thuis is in de materie. Er is echter een keerzijde. Wanneer veel docenten hun onderwijs afstemmen op hun onderzoek, raakt datzelfde onderwijs gefragmenteerd. En zoals in de medische wereld specialistische kennis nooit ten koste mag gaan van inzicht in het functioneren van de mens als geheel, zo mag ook in de (kunst)geschiedwetenschap de aandacht voor grotere verbanden niet ontbreken. Studenten moeten niet alleen diep leren graven, maar ook hun onderzoek in perspectief kunnen plaatsen.

Een brede thematiek in het onderwijs hoeft niet ten koste te gaan van inhoudelijke diepgang. Dankzij koepelthema’s als ‘Geschiedenis van het utopisch denken’, ‘Cultuur van de Koude Oorlog’ of ‘Kunst en politiek’ ontstaat juist een sterke samenhang binnen de cursus, omdat studenten zien hoe hun eigen deelonderzoek samenhangt met dat van hun medestudenten, en hoe zij door middel van discussie en presentaties daadwerkelijk van elkaar kunnen leren.

Het aanbieden van dergelijke brede, liefst interdisciplinaire thema’s vereist een specifieke benadering. Het is een open deur dat studenten het beste leren wanneer zij zelf tot inzichten komen. Werkelijk begrip kweek je niet zozeer door iets duidelijk uit te leggen, maar door de student te stimuleren op ontdekkingstocht te gaan. Vragen en doorvragen op basis van een gegeven tekst of these: het is een methode die studenten steeds opnieuw activeert en die vaak tot een Aha-Erlebnis leidt. Dat is waar het volgens mij om gaat. Zo’n spel van vraag en antwoord vergt overigens een vrij strikte voorbereiding. Zelf laat ik studenten meestal van tevoren discussiepunten voorbereiden en opsturen, zodat ik een goed beeld krijg van hoe zij denken, wat zij interessant vinden, waar zij moeite mee hebben of wat zij overzien. Het is vervolgens de kunst om het juiste evenwicht te vinden tussen het subtiel sturen en het loslaten van de discussie. Je moet je ook als docent laten verrassen, de Aha-Erlebnis werkt twee kanten op.

Een universitaire studie gaat niet alleen over het overbrengen van kennis en technieken of zelfs het verruimen van inzicht. De studie is ook een belangrijke fase in de ontwikkeling naar levenswijsheid. Iedere student is verschillend en verdient het om op zijn of haar eigen kwaliteiten en (soms) eigenaardigheden aangesproken te worden. Alleen zo kun je er als docent zeker van zijn dat je op een positieve manier bijdraagt aan iemands persoonlijke ontwikkeling. Bovendien is de universiteit geen eiland in een grote oceaan, maar een kerninstituut dat midden in de samenleving staat. Studenten moeten reflecteren over het verband tussen hun persoonlijke ontwikkeling en de maatschappelijke betekenis van hun werk. Ook in die zin is het contraproductief wanneer het accent in het onderwijsaanbod te zeer op specialistisch onderzoek komt te liggen, het zijn juist de grotere verbanden die zicht bieden op de relatie tussen wetenschap en samenleving. Laten we dat nooit het uit het oog verliezen.

Joes Segal is universitair docent bij het departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis en genomineerd voor de Docentprijs van het jaar (voor een interessant artikel hierover, zie deze link naar de DUB).