Mirko Tobias Schaefer

Meer aandacht zonder laptops

Door Mirko Tobias Schaefer

Het verzoek aan studenten om tijdens colleges geen laptops te gebruiken, genereerde afgelopen blok veel media-aandacht. Ik stond versteld van deze aandacht en de veelal matige kwaliteit van reacties. Zonder enige onderbouwing werd verondersteld dat a) de jeugd van tegenwoordig onwijs goed zou zijn in multitasking, b) onderwijs met de tijd mee moet gaan en moderniseren, en c) dat dus alles met nieuwe technologie beter en goedkoper zou kunnen. Dit geeft blijk van een vrij ongeïnformeerd begrip van technologie, een vorm van naïef modernisme.

Onderzoek toont namelijk aan dat de zogenaamde digital natives niet beter scoren op multitasking. De gerenommeerde media-expert Howard Rheingold, een van de eerste en meest enthousiaste voorstanders van virtuele realiteit en virtuele gemeenschappen, is zeer kritisch over het gebrek aan mediawijsheid bij de huidige gebruikers van nieuwe media. In plaats van steeds nieuwe gadgets te gebruiken adviseert hij eerst te leren om op een zinvolle manier om te gaan met de beschikbare technologie. Een ander voorbeeld is Clay Shirky, onderzoeker nieuwe media aan de New York University, die op ons allemaal vooruitliep met een verbod van laptops in het klaslokaal.

Het staat buiten kijf dat een laptop die directe toegang biedt tot games, sociale media, e-mail en andere vermakelijke applicaties een grote potentiële afleiding voorstelt. Maar zelfs een student die betrokken luistert en een poging doet om aantekeningen te maken door het gebruik van een laptop lijkt – zo toont onderzoek aan – niet in staat de collegestof op een conceptueel niveau te begrijpen. Wél kan een student op deze manier letterlijk het verhaal van de docent overnemen. Relevante connecties met de context van andere academische teksten, eigen empirische ervaringen en de syllabi van overige vakken worden meestal echter niet gelegd.

Ik vroeg dus aan mijn studenten om zich bewust te worden van hun mediagebruik; ik heb de laptop niet uit de collegezaal verbannen, maar met klem verzocht om geen gebruik hiervan te maken. Het gaat om volwassen mensen die dergelijke beslissingen zelf moeten nemen. Ik ben ook zeker geen voorstander van het beleid aanwezigheid bij colleges verplicht te stellen en te controleren. Ik werk dus nu met studenten die gedwongen aanwezig zijn tijdens colleges en dus ook geneigd zijn om afleiding te zoeken. Helaas word ik na afloop tevens afgerekend op het rendement van de cursus, wat daarin resulteert dat ik naar (nieuwe) mogelijkheden zoek om deze studenten letterlijk bij de les te houden. Dit werd mij opgelegd en ik beschouw het als yet another brick in the wall, een stap verder in de richting van verschoolsing ten koste van de ontwikkeling van het intellect van onze studenten.

Het heeft mij echter ook de kans gegeven om de werkhouding in hoorcolleges met mijn studenten te bespreken en het maken en uitwerken van aantekeningen in de leerdoelen te integreren. Dit is nogal schools, maar was uiteindelijk effectief, zoals ook andere collega’s met vergelijkbare ervaringen beaamen. Het bleek dat mijn studenten eerder geen hulp hadden gehad bij het maken van college-aantekeningen. Het werd dus onderdeel van hoorcollege, zelfstudie en werkcollege. In de colleges hadden studenten de opdracht om aantekeningen te maken, deze de volgende dag uit te werken en in het volgende werkcollege met docent en collega-studenten te bespreken. De aantekeningen werden ook beoordeeld en telden mee voor het eindcijfer.

Laptopgebruik was tijdens de werkcolleges wél verplicht. De studenten leerden omgaan met ‘digital methods’, data-analyse en -visualisatie. Maar ook hier besteedden we ruime aandacht aan een kritische en bewuste omgang met technologie. Het is vreemd dat beleidsmakers die veel hoop vestigen in de rol van technologie juist degene zijn die weinig verstand hebben van techniek. Mijn studenten moeten leren kennis te vergaren én techniek op een adequate manier in te zetten. Soms gaan beide doelstellingen goed samen en soms bij voorkeur niet. Richard Dawkins, de bekende wetenschapper en grondlegger van de ‘selfish gene’-theorie, schrijft trouwens al in zijn biografie dat hij niet eens wilde dat studenten aantekeningen met pen en papier maakten. Het leidde te veel af van het proces van kennisontwikkeling vond hij.